กรณีที่ข้าวไทยเสียแชมป์ข้าวหอมที่ดีที่สุดในโลกเป็นปีที่ 2 จากงานประชุมสัมมนาข้าวโลกปีล่าสุด ที่จัดขึ้นที่ฟิลิปปินส์ ทำให้เกิดคำถามว่า เกิดอะไรขึ้นกับข้าวหอมมะลิไทยที่ได้ขึ้นชื่อว่าเป็นข้าวที่ดีที่สุดในโลก
รศ.ดร. สมพร อิศวิลานนท์ นักวิชาการอาวุโส สถาบันคลังสมองของชาติ และ อาจารย์ภาควิชาเศรษฐศาสตร์เกษตรและทรัพยากร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวในรายการ Business today ซึ่งออกอากาศทาง FM 102 MHz. ว่า ที่จริงแล้วข้าวหอมมะลิไทยมีเอกลักษณ์เฉพาะ คือความหอมและความนุ่มที่ทำให้มีชื่อเสียงอยู่ในตลาดมาโดยตลอด แต่ในช่วงเวลา 10 ปีที่ผ่านมา ปัญหาของข้าวหอมมะลิไทยก็คือ ความหอมของข้าวค่อยๆลดลง เนื่องจากภูมินิเวศ และ วิธีการทำไร่นาของเกษตรกรที่เปลี่ยนแปลงไป ซึ่งปัจจุบันตลาดใหญ่ของเราคือ จีน กับ สหรัฐอเมริกา ในอดีตข้าวหอมมะลิไทยมีคุณค่าและมูลค่า แต่พอความหอมน้อยลงทำให้ตลาดมองหาสินค้าอย่างอื่นมาทดแทน โดยเฉพาะข้าวพื้นนุ่ม (ข้าวจัสมิน) ที่ผู้บริโภคชื่นชอบ ซึ่งมองว่าประเทศเวียดนามเป็นประเทศที่ประสบความสำเร็จเป็นอย่างมากในช่วงเวลา 10 ปีที่ผ่านมา เพราะเขาใช้นโยบาย เพิ่มคุณภาพ เพิ่มประสิทธิภาพ เพิ่มกำไร และยังพัฒนาสายพันธุ์มาอย่างต่อเนื่องในแง่ของการปรับปรุงพันธุ์ ทำให้จากเดิมเวียดนามที่เคยส่งออกข้าวพื้นนุ่ม (ข้าวจัสมิน) 8 หมื่นตัน แต่พอปี2561 กลับส่งออกได้ถึง 2.2 ล้านตัน แสดงให้เห็นว่าในพื้นที่เขตชลประทานของเวียดนามเขาสามารถที่จะปรับตัวเองไปสู่การปลูกข้าวพื้นนุ่มได้มากขึ้น ขณะเดียวกันเวียดนามได้มีการพัฒนาพันธุ์ข้าวพื้นนุ่มอย่างต่อเนื่องอีกด้วย
สัญญาณเตือนจากผู้ค้าส่งจีน
รศ.ดร. สมพร กล่าวว่า เมื่อไม่นานนี้ได้มีโอกาสพูดคุยกับผู้ค้าส่งที่จีน เขาให้สัญญาณมาว่า ข้าวไทยที่ราคาสูงในวันนี้ กำลังจะแข่งขันไม่ได้ในตลาดการค้าที่จีน ซึ่งกำลังถูกข้าวจากเวียดนามเข้ามาแทนที่ทั้งคุณภาพและราคาที่ถูกกว่า สะท้อนได้จากตัวเลขการส่งออกข้าวไทยไปจีนอยู่ที่ประมาณ 1.9 แสนตัน ในขณะที่เวียดนามส่งออกไปจีน 6 แสนตัน ถือว่าเป็นสัญญาณอันตรายสำหรับการส่งออกของข้าวไทยเป็นอย่างมาก
อย่างไรก็ดี เมล็ดพันธุ์บริสุทธิ์จะต้องกระจายไปสู่เกษตรกร รัฐบาลจะต้องดำเนินการทำ เพราะถ้าหากปล่อยให้เกษตรกรจัดเก็บพันธุ์กันเอง ปัจจุบันนี้เกษตกรไม่สามารถที่จะดำเนินการจัดเก็บได้ รวมทั้งต้องมีการจัดระบบตลาดซื้อขายเมล็ดพันธุ์ให้ดีขึ้น และ กระบวนการจัดเก็บรัฐบาลต้องเข้ามาดูแลให้มากขึ้นว่าจะจัดเก็บในรูปแบบใดให้คงความหอมและความนุ่มอยู่ได้ซึ่งทุกฝ่ายต้องช่วยกัน
