ในสังคมไทยปัจจุบันต้องยอมรับว่ามีอีกหลายคนที่ยังไม่เข้าใจและไม่มีความรู้ทางการเงิน ซึ่งการใช้บริการทางการเงินไม่ว่าจะช่องทางใด หรือธุรกรรมใดก็ตาม เราควรรู้สิทธิของผู้ใช้บริการทางการเงินเอาไว้บ้าง เพื่อไม่ให้ถูกหลอกจากผู้ที่ไม่ประสงค์ดี และลดความสูญเสียทรัพย์สินเงินทอง ที่ดิน ที่อยู่อาศัยไปได้บ้าง
สำหรับสิทธิของผู้ใช้บริการทางการเงิน มีสิทธิขั้นพื้นฐาน 5 ประการ ประกอบด้วย
1.สิทธิที่จะได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง (Right to be informed) โดยการเข้าใช้บริการทางการเงินของสถาบันการเงิน การได้รับข้อมูลเพียงพอต่อการตัดสินใจเป็นสิ่งจำเป็น ซึ่งเจ้าหน้าที่สถาบันการเงินต้องอธิบายเงื่อนไขต่าง ๆ ให้ลูกค้าทราบอย่างถูกต้อง ครบถ้วน ไม่บิดเบือนข้อเท็จจริง เช่น ความแตกต่างระหว่างบริการเงินฝากกับผลิตภัณฑ์ด้านประกันและหลักทรัพย์ เงินฝากกับตั๋วแลกเงิน ผลประโยชน์และความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นจากการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์แต่ละประเภท สิทธิและข้อผูกพันตามสัญญา รวมถึงการใช้สื่อเพื่อส่งเสริมการขายที่ต้องไม่ชวนเชื่อเกินจริงไม่ทำให้ลูกค้าเข้าใจผิด
2.สิทธิที่จะเลือกใช้บริการได้อย่างอิสระ (Right to choose) ในฐานะเจ้าของเงินซึ่งเป็นทั้งผู้รับและเสียผลประโยชน์โดยตรง เราควรเลือกใช้บริการทางการเงินที่ต้องการจริง ๆ เท่านั้น และมีสิทธิเลือกใช้บริการอย่างอิสระ เช่น เลือกที่จะทำบัตรเอทีเอ็ม หรือบัตรเดบิต หรือไม่ทำบัตรใด ๆ ก็ได้ถ้าไม่ต้องการเมื่อเปิดบัญชีเงินฝาก ไม่จำเป็นที่จะต้องซื้อประกันชีวิตที่สถาบันการเงินนั้นเป็นนายหน้าจำหน่ายหรือต้องฝากเงินในจำนวนสูง ๆ
3.สิทธิที่จะร้องเรียนเพื่อความเป็นธรรม (Right to be heard) หากพบว่าสถาบันการเงินปฏิบัติกับเราไม่ถูกต้อง ไม่เป็นธรรม เช่น ให้ข้อมูลไม่ถูกต้อง ไม่ครบถ้วน บังคับขายผลิตภัณฑ์ทางการเงิน เงินฝากในบัญชีสูญหาย ให้รีบแจ้งต่อหน่วยงานรับเรื่องร้องเรียนของสถาบันการเงินแห่งนั้น ซึ่งสถาบันการเงินจะต้องให้หลักฐานที่แสดงว่าได้รับเรื่องร้องเรียนไว้แล้ว และจะต้องแจ้งผลการดำเนินการให้ทราบในเวลาที่เหมาะสมด้วย
แต่ถ้าสถาบันการเงินยังไม่ได้รับการติดตามแก้ไขปัญหาให้เท่าที่ควร ผู้ร้องเรียนสามารถติดต่อร้องเรียนและขอคำปรึกษาปัญหาทางการเงินได้ที่ ศูนย์คุ้มครองผู้ใช้บริการทางการเงิน (ศคง.) ของธนาคารแห่งประเทศไทย โทร. 1213 หรือช่องทางการรับเรื่องร้องเรียนอื่น ๆ
4.สิทธิที่จะได้รับการพิจารณาค่าชดเชยหากเกิดความเสียหาย (Right to redress) หากได้รับความเสียหายจากการใช้บริการของสถาบันการเงิน เช่น ระบบไม่ตัดเงินจากบัญชีเพื่อชำระยอดใช้จ่ายบัตรเครดิตทำให้มีหนี้ค้างชำระ กดเงินจากตู้เอทีเอ็มแต่ไม่ได้รับเงิน เจ้าหน้าที่ขโมยเงินจากบัญชี และธุรกรรมทางการเงินในลักษณะอื่น ๆ ซึ่งหากมีการพิสูจน์หรือตรวจสอบข้อเท็จจริงแล้วพบว่าเกิดจากความผิดพลาดของสถาบันการเงินเอง หรือเจ้าหน้าที่ของสถาบันการเงินจงใจหรือประมาทเลินเล่อทำให้เกิดความเสียหาย ผู้เสียหายก็มีสิทธิที่จะได้รับค่าชดเชยความเสียหายนั้น
5.สิทธิของผู้มีประวัติในเครดิตบูโร เมื่อผู้ใช้บริการได้รับสินเชื่อไม่ว่าจะประเภทใดที่เป็นสินเชื่อในระบบ ชื่อ ที่อยู่ (ยกเว้นหมายเลขโทรศัพท์) เลขบัตรประจำตัวประชาชน ประวัติการชำระหนี้ สินเชื่อหรือบัตรเครดิต และอื่นๆ จะถูกส่งมาจัดเก็บ รวบรวมไว้ที่เครดิตบูโรตามที่กฎหมายกำหนด ประวัติที่เก็บนั้นจะมีทั้งประวัติการชำระหนี้ที่ตรงตามกำหนดและประวัติการค้างชำระหนี้ ตามความเป็นจริงที่เกิดขึ้น
ซึ่งเราในฐานะที่เป็นผู้ถูกเก็บข้อมูล (เรียกในทางกฎหมายว่าเจ้าของข้อมูล) มีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองตามกฎหมาย ดังนี้
-สิทธิเกี่ยวกับการเปิดเผยข้อมูล
-สิทธิที่จะรู้ว่าเครดิตบูโรเก็บรักษาข้อมูลอะไรของเราบ้าง
-สิทธิในการขอให้เครดิตบูโรบันทึกข้อโต้แย้งถึงความไม่ถูกต้องของข้อมูลไว้ในบัญชีสินเชื่อหรือบัตรเครดิตที่มีปัญหากับสถาบันการเงินและหาข้อยุติกันไม่ได้
-เมื่อเราขอบันทึกข้อโต้แย้งไว้แล้วเรามีสิทธิอุทธรณ์ข้อโต้แย้งนั้นต่อคณะกรรมการคุ้มครองข้อมูลเครดิต
-ถ้าสถาบันการเงินไม่อนุมัติสินเชื่อ/บัตรเครดิตให้เราเพราะข้อมูลเครดิตของเรา เขาต้องออกเป็นเอกสารหนังสือปฏิเสธสินเชื่อให้เราเท่านั้น
รู้อย่างนี้แล้ว..การใช้บริการทางการเงินของเรา จะดูมั่นใจ ปลอดภัยและเท่าทันมากขึ้น โดยสิทธิทั้ง 5 เราควรเรียนรู้และรับทราบไว้ เพื่อให้มีสิ่งที่เรียกว่า ความรู้ทางการเงิน ให้การใช้ชีวิตทางการเงินมีภูมิคุ้มกันเพิ่มมากขึ้น
ที่มา : ธนาคารแห่งประเทศไทย
